ئامێری تەمبوور لە کوردستاندا
لیکۆڵینەوە/ توانا حەمە
ووشەی تەمبوور/
ناوێکی کوردی یە یاخود (ئیرانی کۆن)ە کە بە (تەنبوور,تەمبوور,تنبیر ,ساز,زاز,بزوق,بسۆق , بزۆق ) بە کار ھاتووە و لە ڕەگی ناوی (زەنبوور) واتە (ھەنگ ) وەرگیراوە. لە ھەندێک سەرچاوەدا دەوتریت: لە (طن. بور)ەی یۆنانی وەرگیراوە بەواتای (دڵ کیش کردن).
لە زمانی عەرەبیدا بە ( طمبور ) ناو دەبرێت کە تەعریبی تونبرەی زمانی ھیندی یە (بە واتای کولەکەی تاڵ) دێت .
لە
Grove dictionary of music بەناوەکانی پەندۆرا، پەندۆلا، ماندۆرا، ماندۆلین .... ھتد بەکارھاتووە .
بەڵام بە شێوەیەکی گشتی ناو ی ئامێرەکە لە زمانی کوردیدا زۆر لە کۆندا بەکار ھاتووە وەک: (تەمەرە واتە سەخت) و (تەمبور) ناوی ناوچەیەکە لە حسار کوردستانی باکوور. لە نیو دەقە شیعریەکانیشدا تەمورە ژەن.تەمبور زان ...زۆر بە کار ھاتووە) ١
نمونە (سەدایی سەمتورەکەت لام گەرمە ئەمشەو ) دەیانی دیکە.
مێژووی ئامێرەکە
مێژووی ئەم ئامێرە زۆر کۆنە بەڵام بەڵگە شوینەوارییەکان تەمەنی ئەم ئامێرە لە ڕێگای پەیکەرێکی ھەڵکۆڵراو ی دۆزراوە ڕووندەکەنەوە، کە لە دەوروبەری گۆڕی (ح.دانیاڵ کە کەوتۆتە ناوچەی شووش کە دوو پیاو یەکێکان تەمبوور دەژەنێت مێژووەکەی دەگەرێتەوە بۆ سێ تا چوار ھەزار ساڵ پێش زاین
ھەروەھا بوونی، پەیکەری بەردینی تەمبوور ژەن لە کیووی کیون جیک لە دەوروبەری موسل ئاماژە بە بوونی ئەم ئامێرە بۆ ٥ تا ٧ ھەزار پێش زاین دەدات.
لێکۆلەرە عەرەبەکان دەیدەنە پاڵ قەومی لوگ .ھەروەھا ابن خورداد دەیگەرینیتەوە بۆ کوردانی خوراسان ھەر ئەو پێ ی وایە کە تایبەتە بە زمانی کوردی.
ھەروەھا ھلمھلتیز دەڵیت:
((تەمبووری خوراسانی بنەماو بنچیەنەی موزیکی ئیرانە و ھەر بۆیە پێ دەلێن باوکی تار ))..ھەند یکی دی بە (مادر سازھای ایران ) ناوی دەبەن ..ھەروەھا شتاودەریش دەیگەرینیتەوە بۆ خوریەکان کە گەلانی رەسەنی کوردن .
بەڵام ئەو بە عود ناوی دەھێنێت چونکە (عەرب لە وەسفی ئامیرەکەدا بە عودی مل درێژ ناوی تەمبوور) دەبەن ...
شێوازی ژەندن و ئامێرەکە
لە دائیرە معارف بریتانیکادا بەم شێوەیە پێناسە کراوە "ئامێری تەمبوور یەکێکە لە ئامێرە ژیدارانەی کە دوو(ژێ ) یاخو (سێ ژێ ) بەھۆی پیاکیشانی (نینۆک) و دەستەوە دەژەندرێت".
كليك بكه و گوێ لە تەمبوور بگرە
http://www.youtube.com/watch?v=Qxx-ngR6ryU
جۆرەکانی
زیاتر لە حەوت جۆری ھەیە گرنگترینیان
تەمبوری خوراسانی /تایبەتە بە ناوچەی خوراسان
تەمبووری بەغدادی
تەمبووری تورکی کە ئەزەربایجان و تورکیا بەکاردێت .
کۆککردنی ئامێرەکە
ئامێری تەمبوور چواردە تا پانزە پەردەی ھەیە، کە لە ڕیگای بەستەرێک لە سەر سندوقی دەنگ و بە ھۆی کللیەکانی کۆک دەکرێت ژمارەی ژێ یەکانی چوار ژێ یە کە بەم شێوەیە کۆک دەکرێت ...
وە زۆر جار بەپێ ی ناوچە جیاجیاکانی ئەم ئامێرە کۆکی جیاوازی بۆ دەکرێت .
(دۆ .دۆ.سیبمۆڵ _یا سۆڵ * فا ._ یا ڕێ).
بواری دەنگی
مەودای دەنگی ئامێرەکە لە دەنگی دۆی خوار دۆی ناوەڕاست دەست پێدەکات تا ڕێ ی ئۆکتافێک سەروی دۆ ناوەڕاست کە دەکاتە دوو ئۆکتاف بەڵام بە ھۆی ستاندار نە بوونی یەوە
گۆرانکاری بەسەردا دیًت بە پێی ناوچە جیاوازەکان
لە کتاب ساز شناسی تالیف پرویز منێوریتەنبوور لەم بەشانە پێک دێت
١.سندوقی دەنگ
(کاسە..شێوەی ھێلکەیی (یا نیوە ھەرمێ یە لە
سێ تار گەورەترە ..ئەستووری ٢_٤ سم درَژی ٣٧ سم .
٢.ڕووی ئامێر...
کە دەکاتە پێشەوە ی کاسەی دەنگ ١.٥ سم لە داری توو دروست دەکرێت .
٣.ملی ئامێر:
دەستە لە داری پتەوی وەک گوێز ھەرمێ قەیسی دوروست دەکرێت باشترین جۆری بەکار ھاتوو دارگوێزی کۆنە
٥٩ سم درێژی یەکەیەتی پەردەکەانی لەسەر ریزبەندی ئەکرێت .
٤.چینەبەندی(پەردە)
لە ڕخۆلەی ئاژەڵ دروست دەکرا ئیستا سوود لە دەزووی نایلۆن وەردەگیرێت و ژمارەیان ١٤_١٥ پەردەیە.
٥.ژێ.
لە کۆندا تاڵی ئاوریشم بەکار ھاتووە بەلاچم ئیستا (ژێ ی کانزا) بەکاردێت مەودای نیوانیا (١_٩) ملم دەبێت..
٦.کلیل.
لەداری پتو دروست دەکرێت کە کارین کۆک کردن و شل کردنو توند کردنوزوی ژێکانە
٧.ژێرگر.
کە لە کانزا یان کەڵە شاخ یان پلاستیک دروست دەکرێت
کاریان راگرتنی ژێ یەکانە.
پرد(خەرەک.کۆڵەکە)
دوو جۆر پرد ھەیە یەکیان لەسەر سندووق و ئەوی تریان لە کۆتایی ملی ئامیرەکەدایە
کە پردی سەر ڕوو لەداری پتەو دروست دەکرێ ..پردی دووەم لە پلاستیک یان شاخ دروست دەکرێت
١.تەمبوور لە مەراسیمی زکرکردندا لە کرماشان
لە کرمانشان وەک ئامێرێکی پیرۆز و عیرفانی و ئاینی سەیری ئەم ئامێرە دەکرێت لە سەرجەم بۆنەکان بە تایبەت لای و قەڵغانی سەنجابی و کەرەندی ..مەنشیەکان.کەل ھوڕی یەکان یارسانەکان
شاخوشین :
کە یەکێکە لە گەورە پیاوانی ئاینی لە دێرزەماندا گروپی ٩٠٠ کەسی دروست کردووە کە لەگەڵیشیاندا خۆی تەمبووری ژەنیووە ..بۆیە ھەر بۆیە بە ئامێری شا خووشین ناوی دەبەن.
دوو جۆر ئاواز ھەیە
١.ناعیرفانی ..
٢.ئاوازە شیعری نەزم حەقانی ...٧٢ دانەن
لە مەراسیمی پرسەی ناوچەی گۆرانەکاندا
لە نێو قەلخانی و گۆرانەکاندا لە کەرەند لە مەراسیمی بە خاک سپاردن بە کار دێت.ھەروەھا لە کاتی نزیک بوونەوە لە مەرگ و رۆژانی پرسە و ھەر کەسیکیش بیتە پرسەکەوە لە دوورەوە تەمبوور دەژەنێت ھەمان مەراسیم لە ٣ ڕۆژە.٧.ڕۆژە و ساڵانە دووبارە دەبیتەوە.
تمبوور لەئۆرکسترادا
١.تەمبوور لە ساڵی ١٩٧٢ لە نیو دونیای عیرفای دێتە دەرەوە لە سەر دەستی ئەمیروڵاشائیبراھمی
٢ دواتر دروست کردنی گروپێک ١٩٧٤ لەسەر دەستی ھەمان مامۆستا و بە شداری کردنیان لە فستیڤالی موزیکی کوردی لە ھۆڵی ڕودکی کە موزیکی عیرفانیان پێش کەش کردبە یەکەم بزووتنەوەی ھاتەدەرەوەی تەمبوور لە نیو مەراسم ی ئاینی بۆ دنیای ھەژمار دەکرێت ...ھەروەھا کەی خوسرەو پورنازری و سەیدخەلیل عالی نەژاد بە یەکێک لە گەورە تەمبوور ژەنانی عیرفانی لە ڕووی زانستی ئامێری تەمبوورەوە ھەژمار دەکرێن.
ناسراوترین تەمبوور ژەنانی کوردن کەی خوسرەو پورنازری
سەیدخەلیسيد خليل عالی نەژاد
شەھرامی نازری 
کۆتـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــایی بە ھیوای سوودمەند بوونتانکتێبناسی دەربارەی تەمبور
سەرچاوە پەرتووکی یەکان
سودی زۆرم لەم سەرچاوانە وەرگرتووە
.١.بھزاد نقیب سردشت .ساز شناسی موسیقی کردی لاپەڕە ١٧٠ تا ٢١٦
٢.ئازاد عبدولواحید ,تەنبور .تەواوی سوودم لە تەواوی ئەم پەرتووکە وەرگرتووە
کە قەبارە بچووکەو٧٦ لاپەڕەیە.
٣.عەلی ئەسغەر نەسرووڵا پوور .ئامێری موزیکی کوردی .و.ستار کریم لە لاپەڕە ٢٠ تا٧٢ کە تایبەتە بە تەمبوور
٤.عزت الە الوندی سرگوزشت موسیقی در ایران لاپەڕە ١٢ ,١٣
١٤
٥.سەرچاوەی ئەنتەرنێت کۆمەڵیک ویبی فارسی و عەرەبی (مونتدا زریاب) (تربوی موسیقی) (فەرھەنگ) (ویکیپیدیا )
. کۆتایی ...
تواناحەمە ٢٠١٢
Comments
Post a Comment